Biskup pomocniczy Archieparchii Lwowskiej UKGK JE Benedykt Ałeksijczuk w dniu 22 stycznia 2013 r. wygłosił w murach Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie wykład otwarty pt. "Nasza tożsamość chrześcijańska".
Zapis wykładu można obejrzeć na YouTube.
Poniżej zaś prezentujemy jego tekst w wersji ukraińskiej, transkrybowany literami polskimi. Oryginał znajduje się na portalu Katołyćkyj Ohladacz (catholicnews.org.ua). Opublikowany został również na portalu Relihija w Ukrajini (religion.in.ua).
Nasza chrystyjanśka identycznist´
Boże Prowydinnia postawyło nasz narod i naszu Cerkwu w samomu centri prostoru, jakyj kulturno, cywilizacijno j polityczno widomyj pid nazwoju “Jewropa”. Stolittiamy wtorhałysia w Jewropu czerez naszi zemli ordy kocziwnykiw. Stolittiamy nasz narod i Cerkwa stojały w oboroni chrystyjanśkoho Zachodu, sami znemahajuczy pid udaramy suprotywnykiw. Nasza Cerkwa perechodyła czerez periody riznomanitnych czużynećkych władariuwań, periody peresliduwań i bilsz-mensz spokijni czasy, koły wona mohła rozwywatysia. Uweś cej istorycznyj proces załyszyw swoji widbytky na jiji obłyczczi j identycznosti. Ałe try komponenty, szczo tworiat´ jiji identycznist´, zawżdy załyszałysia prysutnimy w jiji żytti: wirnist´ Chrystowi, wirnist´ jednosti Chrystowoji Cerkwy ta wirnist´ narodowi, sered jakoho wona zwerszuje swoje pisłannyctwo.
U nynisznij czas – pisla padinnia komunistycznych reżymiw na jewropejśkomu kontynenti, koły narody, szczo stohnały pid jichnim jarmom, powertajut´ sobi zaretuszowanu abo j wtraczenu identycznist´; koły postmodernizm poczaw postupowo zdawaty swoji dekonstruktywni pozyciji pered ruchom jewropejśkych narodiw na zachyst własnoji identycznosti, – nasz narod, prynajmni joho aktywna czastyna, staw uczasnykom cioho zahalnojewropejśkoho ruchu powernennia do swoho awtentycznoho korinnia.
Cej ruch czynyt´ swij wpływ i na naszu Cerkwu, probudżujuczy w nij interes do własnoji identycznosti. Czasto ci poszuky identycznosti nahadujut´ pidlitkowe metannia wid odnych krajnoszcziw do inszych, jake pryzwodyt´ do konfliktiw iz samym soboju ta otoczenniam. A oskilky identycznist´ naszoji Cerkwy sutnisno je i katołyćkoju, i schidnoju, to czasto wynykaje spokusa wyriszyty ce pytannia u styli Ołeksandra Makedonśkoho, rozrubawszy cej Hordijiw wuzoł na koryst´ abo katołycznosti, abo schidnosti. Ałe take “rozrubuwannia” ne wrachowuje realnoji, żywoji identycznosti UHKC, jaka wże isnuje. Cia identycznist´ hłyboko zakorinena w naszych wirnych, i chocz istorija nanesła na neji swoji naszaruwannia, prytemnywszy jiji łyk, wona je, wona żywa i łysze potrebuje naszoho uswidomłennia. Identycznist´ naszoji Cerkwy – nenacze stara ikona, na jaku z czasom naszaruwałysia kiptiawa, pyluka, brud, i to takoju miroju, szczo łedwe można rozpiznaty jakeś zobrażennia, j ważko wstanowyty, czyj same łyk wona jawlaje: czy to sw. Mykołaja, czy sw. Wasylija Wełykoho, czy Chrysta. I łysze wmiła, obereżna robota restawratora zdatna widkryty nam z-pid naszaruwań prawdywyj łyk i jawyty joho u perwozdannij krasi.
Naszi predky zustriłysia z chrystyjanśkoju Błahowistiu na samych poczatkach misijnoji dijalnosti Cerkwy Chrystowoji. Tomu wże Tertulijan mih pysaty, szczo chołodni kraji Skytiji horiat´ połumjam Chrystowoji wiry. Wid samych poczatkiw isnuwannia Cerkwy zémli naszoji Bat´kiwszczyny szczedro połyti krowju muczenykiw za Chrysta: tut u Krymu sw. papa Kłyment I muczenyczoju krowju zaswidczyw swoju wirnist´ Chrystowi; tut i sarmatśki muczenyky, jakych gotśkyj korol Germanarich daw ubyty za wiru rymśku; tut i ispowidnyćke swidczennia sw. papy Martyna I; tut i sonm muczenykiw ta ispowidnykiw, czasto bezimennych, czyja krow stała nasinniam dla nowych chrystyjanśkych pokoliń naszoho narodu.
U pławylnomu kotli istoriji na naszych terenach zminiuwałysia etnosy j narody, kożen z jakych załyszyw swij slid u kulturi, mentalnosti j wiri naszoho narodu, wytworywszy tym samym unikalnist´ naszoji mentalnosti j naszoji kultury. Tomu Cerkwa, szukajuczy szlachiw poszyrennia Chrystowoji wiry w naszomu narodi, szukała i zrozumiłych jomu form ta sposobiw. Adże wid samych swojich poczatkiw Cerkwa Chrystowa, nesuczy Błahowist´ woskresłoho Chrysta riznym narodam u konkretnomu czasi, konkretnomu prostori j konkretnij kulturi, nabyrała riznych form, wydozminiujuczy swoji obriady, ałe załyszajuczyś wirnoju Chrystowij nauci, suti jewanhelśkoji keryhmy.
Ci kulturni ta mentalni rozbiżnosti czasto stawały pryczynoju neporozumiń, oskilky nasza zranena perworodnym hrichom hriszna ludśka pryroda rado szukaje w inakszosti “inszoho” pryczynu dla samowyprawdannia i samowywyszczennia. Dla prykładu, wże w perszych rokach isnuwannia Cerkwy spałachnuw konflikt miż “judajizantamy” ta “hełenizatoramy”, tobto miż rewnytelamy judejśkoji starowyny ta prychylnykamy nowych form propowidi Jewanhelija, inkulturowanoji u pizniohełenistycznu kulturu Rymśkoji imperiji perszoho stolittia po Chrysti (dyw. Di. 15: 1–3). Cej konflikt maw bilsze kulturnyj charakter, niż switohladnyj, – dijszło do zitknennia dwoch kultur, dwoch ciłkom widminnych switiw: staroho, judejśkoho, wypłekanoho suworoju wirnistiu Tori, ta nowoho, szczo inkulturuwaw Chrystowu Błahowist´ u hełenśku kulturu.
Rewnist´ i odnych, i druhych mohła pryzwesty do rozkołu, do rozpadu Cerkwy. Ta mołoda, szczojno sformowana spilnota Chrystowych poslidownykiw widminno z cym konfliktom uporałaś (dyw. Di. 15: 5–33). I same wyriszennia cioho konfliktu stało swojeridnoju ikonoju, na jaku wartuwało b orijentuwatysia pry wyriszenni wnutriszniocerkownych konfliktiw i neporozumiń. Ta, na prewełykyj żal, ne zawżdy i dałeko ne wsi taki konflikty wyriszuwałyś u podibnyj sposib. Protyriczczia miż wełykymy centramy chrystyjanstwa – Rymom i Carhorodom, – jaki wynykły czerez ludśki imperśki ambiciji, pryzweły w CHI stolitti do trahediji, szczo potriasła uweś chrystyjanśkyj swit: widbuwsia rozkoł Cerkwy. Można bezkoneczno dowho spereczatysia pro cej rozkoł: chto joho inicijuwaw, chto wynen, koły sáme win widbuwsia nasprawdi, – ałe win stawsia, i joho trahiczni naslidky doteper widczuwajut´ usi chrystyjany. Widijszły w nebuttia imperśki ambiciji, koły chrystyjanstwo wykorystowuwały u merkantylnych zemnych interesach, prowokujuczy rozdory i pidżywlujuczy jich; sformuwałysia nowi derżawy, kultury, nowi oseredky chrystyjanśkoho żyttia, – ałe rozkoł miż Rymom i Carhorodom, miż katołyctwom i prawosławjam tak i załyszywsia trahicznoju realnistiu chrystyjanstwa u XXI storiczczi. Osobływo boluczych ran zawdaw cej rozkoł naszomu narodowi j naszij Cerkwi, rozdiływszy w rezultati samé narodne tiło na rizni czastyny. Podołannia joho mało b staty dla nas odnym z hołownych imperatywiw. Dla nas, ukrajinśkych hreko-katołykiw, cej imperatyw zwuczyt´ osobływo hostro. Adże jak chrystyjany wizantijśkoji liturhijnoji rodyny my je czastynoju chrystyjanśkoho Schodu, a perebuwajuczy w jednosti z Rymśkym Apostolśkym Prestołom i zberihajuczy wirnist´ nastupnykam sw. apostoła Petra, jepyskopam Rymu, my je czastynoju chrystyjanśkoho Zachodu. My nałeżymo odnoczasno i chrystyjanśkomu Schodowi, i chrystyjanśkomu Zachodowi. Ba bilsze, my je i chrystyjanśkym Schodom i odnoczasno chrystyjanśkym Zachodom. Tomu rozkoł jedynoji do cioho Cerkwy Chrystowoji na Prawosławnu i Katołyćku Cerkwy prochodyt´ czerez samé nasze jestwo.
Koły wizantijśkyj Carhorod i łatynśkyj Rym zatijały czerhowyj raz swarku, jaka porodyła rozkoł Cerkwy, nas – praktyczno odnoho z najmołodszych na toj czas chrystyjanśkych narodiw – nichto ne pytaw pro naszu pozyciju. Kożna zi storin łysze namahałasia zaruczytysia pidtrymkoju Kyjewa u hłobalnomu na toj czas protystojanni – dawnioji Wizantijśkoji imperiji ta mołodoji, szczoraz sylniszoji Swiaszczennoji Rymśkoji imperiji hermanciw. I Wizantija, i franky instrumentalizuwały chrystyjanstwo u swojich korysływych politycznych cilach. U zapali polityczno-ideołohicznoho protystojannia dwoch nadderżaw todisznioji Jewropy chrystyjanstwo buło ważływym stratehicznym składnykom derżawnoji ideołohiji jak Carhorodu, tak i Aachenu (todisznia stołycia Swiaszczennoji Rymśkoji imperiji hermanciw). I w ciomu protystojanni dwoch politycznych wełetniw todisznioho chrystyjanśkoho switu chrystyjanśki lubow, jednist´, braterstwo widijszły na druhyj, a to j na tretij płan. Peremoha Zachodu nad Schodom czy Schodu nad Zachodom stała na toj czas hołownym motywom chrystyjanśkych wzajemowidnosyn. Use ce wże nałeżyt´ istoriji.
Ta popry ce nasze siohodennia use szcze otrujene jaduczymy wyparamy chrystyjanśkoho rozbratu tysiaczolitnioji dawnyny. Za tysiaczu rokiw, szczo mynuły z toho czasu, Rymo-Katołyćka Cerkwa nawczyłaś obchodytysia bez Prawosławnoji, a Prawosławna Cerkwa – bez Rymo-Katołyćkoji: kożna z nych żywe swojim żyttiam, ne duże potrebujuczy inszoji. Ałe my, hreko-katołyky, zawżdy potrebuwały j dali potrebujemo jak chrystyjanśkoho Zachodu, tak i chrystyjanśkoho Schodu, bo zawżdy widczuwały, kym my je: i schidnymy chrystyjanamy, i katołykamy odnoczasno. Tomu dla nas rozkoł Cerkwy – ce postijne uswidomłennia bolisnoho stanu, koły braty-chrystyjany ne perebuwajut´ u pownij jednosti miż soboju. Cej rozkoł prochodyt´ czerez nasze serce. Tomu w istoriji naszoji Cerkwy sposterihajemo postijne zmahannia do jednosti miż rozswarenymy Cerkwamy.
Koły 988 roku chrystyjanstwo wkorenyłosia na naszych terenach, Cerkwa szcze buła jedynoju. Kyjiwśkyj wołodar Wołodymyr Wełykyj, chrestytel Rusy, aktywno obminiuwawsia posolstwamy jak z papśkym Rymom, tak i z wizantijśkym Konstantynopołem. Ruśka derżawa aktywno żyła idejeju jednosti chrystyjanśkoji ojkumeny, do jakoji sama szczojno uwijszła jak pownoprawnyj człen.
Rozkoł 1054 roku widbuwsia za naszoju spynoju, poza naszoju wołeju i naszymy bażanniamy. Można skazaty bilsze: nasza Cerkwa dowhyj czas joho ne pryjmała, starałasia joho ne pomiczaty. Wołodari Rusi: syn Jarosława Mudroho Iziasław-Dmytro I ta joho syn Jaropołk-Petro – uże pisla rozkołu otrymały koroliwśkyj tytuł z ruk Papy Hryhorija VII. A korola Jaropołka usi Cerkwy kyjiwśkoji tradyciji poczytajut´ jak błażennoho. Nawit´ Rosijśka Prawosławna Cerkwa szanuje cioho katołyćkoho korola, jakyj pisla trahicznoho 1054 roku perebuwaw u jednosti z Rymśkym Apostolśkym Prestołom.
Koroli Hałyćko-Wołynśki, naslidnyky kyjiwśkych koroliw, takoż dijalno prahnuły do jednosti chrystyjanśkoji ojkumeny, uswidomlujuczy nałeżnist´ naszoho narodu do jedynoji chrystyjanśkoji simji jewropejśkych narodiw. Do cioho prahnuła i nasza Cerkwa. Same tomu wona buła prysutnioju na IV Lionśkomu sobori, poperedżajuczy ustamy mytropołyta Petra pro monholśku zahrozu chrystyjanśkomu switowi. Wona zaprowadyła swiato Perenesennia moszczej sw. Mykołaja Myrlikijśkoho, tak zwanoho litnioho Mykołaja, czoho ne maje żodna Prawosławna Cerkwa, okrim tych, jaki wywodiat´ swoje korinnia z dawnioji Kyjiwśkoji mytropoliji. Kyjiwśkyj mytropołyt Izydor na Fłorentijśkomu sobori staw duszeju zmahań do jednosti miż hrekamy ta łatynianamy. Nasz mytropołyt Josyp 1500 roku zwertajet´sia do Papy Ałeksandra VI z łystom pro jednist´. Ne zważajuczy na te, szczo prywatnym żyttiam cioho Papy oburiuwałaś usia Jewropa (zokrema, wysmijuwały i Luter, i zhodom Nicsze), mytropołyt iz pownoju dowiroju do Chrystowych sliw baczyt´ u niomu toho, chto zwerszuje Petrowe służinnia dla jednosti Cerkwy Chrystowoji. Zhodom, 1596 roku, popry pereszkody z boku naszych susidiw iz zachodu, schodu ta piwdnia, zmahannia naszoji Cerkwy do jednosti wtiłyłyś u Berestejśku uniju. Ałe nawit´ ce ne zmohło podołaty rozkoł chrystyjanśkoji mentalnosti, jakyj uże stawsia na toj czas. Czastyna naszoho narodu, wtiahnena w orbitu politycznych interesiw naszych bezposerednich i ne zowsim bezposerednich susidiw, peretworyła ce zmahannia do jednosti na zmahannia polityczne. I wse ż, popry boluczi rany, zawdani odnijeju i druhoju storonoju, w naszij Cerkwi ne znykało bażannia szukaty szlachiw do jednosti Cerkwy. Uże priamyj wynuwateć krywawoji rozprawy prawosławnoho natowpu nad sw. Josafatom Kuncewyczem Mełetij Smotryćkyj, awtor antykatołyćkoho “Trenosu”, pisla swojeji dołenosnoji podorożi kołysznim chrystyjanśkym, a na toj czas uże musulmanśkym, Schodom wystupaje z proektom prymyrennia Rusi w jedynij swiatij sobornij (katołyćkij) Cerkwi. Cej awtor perszoji naszoji hramatyky dobre widczuw realni potreby naszoho nacionalnoho j cerkownoho buttia, tomu pryjednawsia do unijnoji czastyny Kyjiwśkoji Cerkwy. Wełyki mytropołyty Weljamyn Rutśkyj ta Petro Mohyła duże serjozno prowadyły diałoh, szukajuczy szlachiw do cijeji jednosti. I tilky kozaćka stychija, pidburena politycznymy worohamy naszoho narodu, zawadyła bratam-chrystyjanam, zjedynenym i nezjedynenym z Rymśkym Prestołom, znajty porozuminnia u łoni jedynoji Kyjiwśkoji Cerkwy.
Zusylla naszoji Cerkwy, spriamowani na poszuky jednosti, opłaczeni wełykoju kilkistiu muczenykiw, sered jakych – szanowanyj usim katołyćkym switom sw. Josafat, Pratułynśki muczenyky i sotni bezimennych swidkiw jednosti j odnosti Katołyćkoji Chrystowoji Cerkwy. A wże majże w naszych czasach postaje postat´ mojsejiwśkoho massztabu – mytropołyt Andrej Szeptyćkyj, jakyj use swoje żyttia pryswiatyw zdijsnenniu Chrystowoho zapowitu “szczob usi buły odno” (dyw. Jo. 17: 20–21). Wełykyj Mytropołyt, jak mih starawsia nałahodyty dobri stosunky z prawosławnymy archyjerejamy ta wirnymy, szczob czerez diałoh z nymy szukaty szlachiw pojednannia. U swojich mytropołyczych pałatach na Swiatojurśkij Hori win pryjmaw bahatioch biżenciw z-pid bilszowyćkoji zajmanszczyny, jak mih dopomahaw prawosławnym bratam u czasach II Reczi Pospołytoji, jaka czynyły na prawosławnych Wołyni, Chołmszczyny ta Pidlaszszia szałenyj, majże ne ludśkyj tysk, z metoju perewedennia jich do polśkoho nacionalnoho taboru. W czasi nimećkoji okupaciji, mytropołyt aktywno zwertajet´sia do prawosławnych archijerejiw ta prawosławnoji intelihenciji z metoju nałahodżennia diałohu. Szczo bilsze u swojemu posłanni do prawosławnoji ukrajinśkoji intelihenciji win pysze nastupne: «Jasna ricz, szczo hreko-katołyk ne może staty Kyjiwśkym Mytropołytom. A ja ne maju ni bażannia cioho dostojinstwa, ni fizycznoji zmohy buty w Kyjewi. Nezabarom poczynaju 78-yj rik żyttia. Neduhoju chronicznoho zapałennia suhłobiw wid 12-ty lit prykowanyj ja do krisła, bez zmohy stanuty na nohy. Neduha pozbawyła mene majże wsijeji włady w prawij ruci, a kilka raziw u roci, i to za kożnym razom czerez kilka tyżniw, ja zowsim pozbawłenyj włady i w liwij ruci. Kyjiwśkyj Mytropołyt musyt´ buty wybranyj iz prawosławnych abo awtokefalnych Archijerejiw czy swiaszczenykiw. Koły b win buw z\jedynenyj iz Wsełenśkoju Cerkwoju, wsi my, hreko-katołyky, pidlahały b jomu i ja perszyj rado piddawsia b joho werchownij władi.» («Moje posłannia do ukrajinśkoji prawosławnoji intelihenciji», 03.03.1942). Szczo bilsze, nowomuczenyky UHKC – ce chrystyjanśki heroji, jaki widdały swoje żyttia najpersze za jednist´ Cerkwy. Poszuk chrystyjanśkoji jednosti i swidczennia cijeji jednosti switowi, zhirszenomu rozkołom chrystyjanstwa, – ce odna z charakternych sutnostej naszoji Cerkwy. Własne każuczy, istorija UHKC – ce istorija swidczennia jiji wirnosti Chrystowomu zapowitowi “szczob usi buły odno”. Cia istorija czitko pokazuje sut´ jiji identycznosti – ce Schidna Katołyćka Cerkwa, tobto Cerkwa, jaka, zberihajuczy swij schidnyj obriad, perebuwaje u pownij jednosti zi wsełenśkym katołyctwom. Same w ciomu – u swidczenni toho, szczo można buty schidnoho obriadu i perebuwaty w jednosti z Rymśkym Prestołom, ne wtraczajuczy ani odnoho, ani druhoho aspektu własnoho buttia, – i polahaje ikonicznist´ naszoji Cerkwy, ikonicznist´ ne tilky dla nas samych, a j dla wsioho chrystyjanśkoho switu. Nam ne treba zapowziatływo wdawatysia do poszukiw własnoji identycznosti, postijno ozyrajuczyś na okryky zdewalwowanych teołohiw Zachodu czy Schodu. My ne majemo prawa strażdaty chworobływym perenahołoszuwanniam własnoji schidnosti czy katołycznosti – my musymo buty samymy soboju, tobto schidnymy katołykamy. My wże majemo Bohom danu identycznist´, tomu ne musymo marno wytraczaty czas ta zusylla na jiji poszuky. My majemo swiatyj obowjazok, pokładenyj na nas Bożym Prowydinniam: buty samymy soboju, żyty swojim żyttiam – żyttiam pownoji jednosti chrystyjanśkych Schodu i Zachodu. I same na nas, hreko-katołykach, łeżyt´ obowjazok uswidomłennia własnoji unikalnosti, uswidomłennia toho, szczo nasza Cerkwa zberihaje łyk nepodiłenoji Cerkwy Chrystowoji perszych chrystyjanśkych stolit´, i ne prosto zberihaje joho, jak u muzeji, a żywe cym łykom i rozwywaje joho.
Ta ne zawżdy łehko nawit´ nam samym rozhłedity ciu realnu ikonicznist´ naszoho chrystyjanśkoho żyttia i doswidu. Naszaruwannia wikowoji istoriji zrobyły swoje. Tomu j nam, nenacze wmiłym restawratoram, treba uważno, delikatno i wodnoczas napołehływo znimaty kiptiawu stolit´, wmiło rozrizniajuczy naszaruwannia wid oryhinału, szczob chrystyjanśkyj swit mih dobre baczyty ciu ikonu, jaku predstawlaje jomu nasza Cerkwa. Ałe ce ne oznaczaje, szczo wprodowż restawracijnych robit chram naszoji Cerkwy maje buty zakrytyj ta izolowanyj. Ni. Jakraz nawpaky – nanowo pereżywajuczy doswid uswidomłennia własnoji ikonicznosti, nasza Cerkwa pokłykana żyty pownokrownym żyttiam chrystyjanśkoji spilnoty. Ukrajinśka Hreko-Katołyćka Cerkwa demonstruje chrystyjanśkomu switowi realnu, możływo ne zowsim doskonału, zate żyttiezdatnu ta funkcionujuczu model chrystyjanśkoji jednosti. Ciu jednist´ Cerkwy Chrystowoji nasza Cerkwa zawżdy rozumiła nasampered jak wydymu jednist´ iz Prestołom sw. apostoła Petra w Rymi. Adże w perszomu tysiaczolitti chrystyjanstwa pokłykannia, zawdannia, rol pap jak nastupnykiw sw. Petra buły zrozumiłymy, i cioho nikoły chrystyjanśkyj zahał ne stawyw pid sumniw. Pytannia papstwa stało dyskusijnoju temoju w X-XI stolittiach czerez ludśki ambiciji, odnak dla naszoji Cerkwy cej wydymyj znak służinnia papy Rymśkoho zawżdy buw ważływym. Nasza Cerkwa, popry rizni neporozuminnia, czasto-husto inspirowani naszymy susidamy, zawżdy perebuwała w jednosti z Apostolśkym Prestołom, a tomu nikoły ne sumniwałasia w awtoryteti Swiatiszoho Otcia. Tak samo, jak i u swojemu funkcionuwanni wona nikoły ne perestawała dotrymuwatysia hołownych zasad Wsełenśkoji Cerkwy. Naprykład, nasza Cerkwa zawżdy zberihała same katołyćku model wzajemowidnosyn miż Cerkwoju i derżawoju. Na widminu wid wizantijśkoji cerkownoji tradyciji, Cerkwa na Zachodi wyrobyła własnu model cerkowno-derżawnych widnosyn. Wyrobyła i wyboroła jiji. Ce model pownoji awtonomiji dwoch doskonałych socialnych orhanizmiw – derżawy i Cerkwy. Cej samyj fenomen sposterihajemo w istoriji UHKC: z odnoho boku, wona buła mało zaanhażowanoju u stosunkach iz władoju, a z inszoho – fenomenalno wychowuwała ukrajinciw jak swidomych hromadian. Tomu model wsełenśkosti, katołyćkosti pownoju miroju realizowuwałaś u naszij Cerkwi, i cia model je dla nas nadzwyczajno ważływoju. Wona daje możływist´ naszij Cerkwi buty dijsno trybunom naszoho narodu, joho opikunkoju j zachysnyceju. Odnak my nikoły ne zabuwały, szczo my – Katołyćka Cerkwa i odnoczasno Schidna, tomu dawały swidczennia jednosti, wsilako zmahały do neji. I siohodni musymo, zberihajuczy swoju katołyćkist´ i schidnist´ wodnoczas, zaswidczuwaty tu potrebu jednosti. Dla “suczasnoho” hreko-katołyka ce radsze zwuczatyme jak zakłyk do toho, szczo treba stworiuwaty jakiś komisiji czy prowadyty jakiś konferenciji dla osobływych ekumenicznych diałohiw. Do takoho rozuminnia pidsztowchuje mentalitet suczasnoho ukrajinśkoho suspilstwa. Ta nasprawdi wsi my dobre uswidomlujemo, szczo jakymoś konferencijamy, komisijamy, zibranniamy sprawu chrystyjanśkoji jednosti ne wyriszyty. Samym swojim buttiam my majemo wzywaty do jednosti, wkazuwaty do neji szlach.
I ce je ważływym imperatywom naszoho siohodennia. Bo wyhladaje na te, szczo ostannim czasom, popry znacznyj rozwytok ekumenicznoho diałohu, prahnennia do jednosti w Cerkwach, jaki wkluczeni do cioho diałohu, jakoś pryhasło, prytupyłosia. Siohodni na perszyj płan wyjszła ne jednist´, a tołerancija, tobto rozuminnia, szczo Boh usich prowadyt´ do spasinnia. Otoż nawiszczo szcze szukaty jakuś formu jednosti? Nawiszczo obtiażuwaty sebe poszukom istyny? Łehsze usich hamuzom widprawyty z czystoju sowistiu w raj, de bude doskonała jednist´ kożnoji ludyny z Bohom i doskonała jednist´ ludej miż soboju.
Takyj mentalitet ne wyrażaje chrystyjanśkych perekonań, bo chrystyjanyn, jakyj żywe swojeju wiroju, uswidomluje nenormalnist´ rozkoliw u chrystyjanstwi; ce radsze mentalitet postmodernoji doby, jaka use starajet´sia relatyzuwaty, ba bilsze – i samu istynu prohołosyty widnosnoju. I dejaki chrystyjanśki Cerkwy, chocz i zberehły Apostolśke prejemstwo (pryncyp cerkownoho prawa, u widpowidnosti z jakym ijerarchija Cerkwy spadkojemno woschodyt´ czerez nyzku rukopołożeń (chirotonij) do apostoliw, postawłenych samym Isusom Chrystom) ta Swiati Tajny, wse ż potrapyły, zdajet´sia, na haczok postmodernistśkoho relatywizmu. Wyhladaje na te, szczo wony zabuły pro ważływist´ jednosti, pro jaku moływsia Hospod´ i do jakoji my majemo zmahaty. Schoże, wony zabuły, szczo Chrystos proływ swoju krow ne tilky za spasinnia kożnoji okremo wziatoji ludyny, a j za te, szczob rozporoszenych ditej Bożych zibraty w odno (dyw. Jo. 11: 52). Jakszczo my znajemo, szczo podiły – ne wid Boha, adże Boh – Toj, szczo sprawedływo jednaje, a dyjawoł – toj, chto pidstupno diłyt´, to rozumijemo, szczo zmahannia do jednosti łeżyt´ na widpowidalnosti usijeji Cerkwy Bożoji, a ne jakojiś odnoji hrupy czy konfesiji. Do toho ż kożen jakojuś miroju wynuwatyj u wtrati perwisnoji jednosti Cerkwy Chrystowoji. A otże, u hrichowi rozkołu treba wsim kajatysia i nawertatysia do jednosti, tomu kożna Cerkwa mała by wzywaty same do cioho. Ałe ce ne tak prosto, jak wyhladaje. Chrystyjany wże zwykły do toho, szczo okremo isnuje Prawosławna Cerkwa, okremo – Katołyćka. Ałe ce ne je normalnym stanom. I same nasza Cerkwa samym swojim buttiam swidczyt´, szczo Cerkwa – rozjednana, chocz pokłykana prahnuty do jednosti. Same tomu dowodyt´sia baczyty bolisni reakciji prawosławnych na isnuwannia UHKC.
Widomo, szczo prawosławna storona w ekumenicznomu diałozi dowho stawyła umowoju podalszoho ekumenicznoho zbłyżennia miż Prawosławnoju i Katołyćkoju Cerkwamy same rozformuwannia Schidnych Katołyćkych Cerkow. Ti, szczo każut´ pro sebe, szczo wony szukajut´ jednist´, za wsiaku cinu prahnuły widirwaty wid jednosti tych, chto uże ciu jednist´ zdijsnyw. Nawit´ dla prostoji ludśkoji łohiky – ce nezbahnennyj fakt. Szcze bilsz dywowyżnymy wyhladajut´ zajawy pro te, szczo w teperisznich umowach unija ne może buty szlachom dosiahnennia jednosti. Naprawdu, dywowyżno. Adże za wsi ci roky, widkoły isnuje rozkoł, nichto inakszoji modeli jednosti tak i ne zaproponuwaw, tobto takoji modeli, jaka b dijsno funkcionuwała. Jawno fantastyczni proekty je prosto dymowoju zawisoju abo porodżenniam chworobływoji ujawy. Otoż ti, szczo “widważno” zasudżujut´ uniju, zasudżujut´ te, szczo wże doweło swoju żyttiewist´ i funkcionalnist´ jak sposib dosiahnennia jednosti miż chrystyjanamy. I ce zasudżennia robyt´sia za widsutnosti tych, czyj istorycznyj spadok, czyje korinnia i same isnuwannia prohołoszeno istorycznoju pomyłkoju. Oczewydna nemoralnist´ takoji pozyciji je ciłkom zrozumiłoju nawit´ ne zaanhażowanym u ciomu dijstwi ludiam. Wodnoczas ne proponujut´ niczoho nowoho czy kraszczoho, chiba szczo jakiś tumanni perspektywy na widdałene majbutnie.
U radianśki czasy nasza Cerkwa dorikała komunistam samym swojim buttiam, oskilky swidczyła, szczo wony żywut´ nedobre, szczo jichnia ideołohija ne je normalnoju. Wyhladaje, szczo i prawosławnyj swit maje take nehatywne stawłennia do nas iz tijeji samoji pryczyny: my swidczymo jomu pro potrebu powernutysia do normalnoho stanu, do jednosti Cerkwy. Zauważte, szczo nawit´ do rymo-katołykiw prawosławni ne majut´ takoho nehatywnoho stawłennia i znaczno łehsze jich znosiat´. Osobływo jaskrawyj prykład – terytorija Rosiji, de taky szcze terplat´ rymo-katołykiw, a hreko-katołykiw nawit´ ne choczut´ zarejestruwaty. Ce ilustruje, naskilky nasze buttia jim dorikaje, a wony sami do kincia cioho ne uswidomlujut´. I ce je dżerełom jichnioji nejmowirnoji ahresiji suproty nas. Zazwyczaj ludyna ahresywno powodyt´sia, koły widczuwaje zahrozu. U ciomu wypadku zahrozoju dla Prawosławnoji Cerkwy je nasze isnuwannia, oskilky wono swidczyt´, szczo jichnij stan je nenormalnym, szczo nad cym treba praciuwaty. I ricz zowsim ne w tomu, szczo my lipszi: my majemo w Cerkwi swoji probłemy, nad jakymy musymo postijno praciuwaty, ałe pry ciomu Boh wybraw nas buty swidkamy cerkownoji jednosti.
Jednist´ Cerkwy, Bożoho ludu – ce ne widirwana wid żyttia intełektualna zabawka newełyczkoji hrupky bohosłowiw wid cerkownoji polityky, jaki samozakochano spodiwajut´sia swojimy nadzwyczajnymy bohosłowśkymy j ne zowsim bohosłowśkymy mudruwanniamy zdywuwaty uweś swit. Ce – realna żyttiewa potreba chrystyjanśkoho switu. I ne widczuwaty jiji jak taku może chiba toj, chto nasprawdi ne żywe żyttiam Cerkwy Chrystowoji, chto ne maje realnoho aktywnoho zwjazku z żywym i woskresłym Hospodom.
U czas, koły dla bahatioch chrystyjan jednist´ Cerkwy Bożoji perestaje buty imperatywom jichnioho chrystyjanśkoho żyttia, koły bahato konfesij zakrywajut´sia w sobi, nenacze sektantśki uhrupowannia, dumajuczy pro swoji wuźkokonfesijni interesy, my, hreko-katołyky, mały b osobływo rewno swidczyty pro potrebu jednosti Cerkow. Ważływo, szczob my ekzystencialno uswidomyły, szczo Wsełenśka Cerkwa potrebuje nas, a my potrebujemo jiji. Swojeju czerhoju, Rymo-Katołyćka Cerkwa potrebuje Prawosławnoji Cerkwy, a Prawosławna Cerkwa potrebuje Rymo-Katołyćkoji. Jak howoryw błażennyj Papa Iwan-Pawło II, Cerkwa maje dwi łeheni, j wona musyt´ nymy pownocinno dychaty. A koły odna łehenia prysutnia tilky w redukowanomu wyhladi, ce nehatywno wpływaje na weś orhanizm. Prote uswidomyty sebe czastynoju tijeji pownocinnoji łeheni ne zawżdy łehko. Widtak my, hreko-katołyky, duże czasto choczemo buty kymoś inszym: mowlaw, jakszczo my ciłkowyto upodibnymosia do łatynnykiw czy do prawosławnych, ce wyriszyt´ naszi probłemy.
Odnak, jak swidczat´ prykłady z istoriji, Bożyj narod maje buty takym, jakym joho chocze baczyty Boh. Sáme funkcionuwannia za pryznaczenniam je zaporukoju uspisznosti narodu w Bożych oczach. Dla prykładu, widomyj jewrejśkyj fiłosof Martin Buber pered Druhoju switowoju wijnoju zakłykaw jewrejiw ne zrikatysia swojeji identycznosti, swojeji wiry ta kultury. Todi czymało jewrejiw buły perekonani, szczo asymilacija sered inszych narodiw bude wyriszenniam usich jichnich probłem z nawkołysznim switom. Odnak Buber poperedżaw jewrejiw, szczo asymilacija ne wriatuje jich wid utyskiw i peresliduwań; win stwerdżuwaw, szczo jewreji swojeju prysutnistiu u switi pokłykani swidczyty pro Boże isnuwannia i pro Joho jednist´. Druha switowa wijna pokazała, szczo asymilacija ne buła zdatna wriatuwaty jewropejśke jewrejstwo wid trahediji Hołokostu, czy, jak każut´ sami jewreji, Katastrofy (Szoa).
U naszij żyttiewij realnosti ciłkom zrozumiłym je te, szczo asymilacija z inszymy – ce ne te, czoho Boh chocze wid nas, hreko-katołykiw. Adże, jakby taka asymilacija buła Joho wołeju, to komunistyczni peresliduwannia dosiahły b swojeji mety – hreko-katołykiw prosto wże ne buło b. Ałe Boh sered cych żorstokych peresliduwanń – żorstokiszych i systematyczniszych wid Neronowych – zberih naszu Cerkwu. I cym Win jasno ta nedwoznaczno pokazaw Swoju wolu: my musymo buty tut, u ciomu konkretnomu czasi ta prostori, swidkamy jednosti nowoho narodu Bożoho. Prote my majemo pered oczyma newtisznu realnist´ naszoho siohodennia: pid wpływom czużoji propahandy czastyna hreko-katołykiw strażdaje kompłeksom menszowartosti, widczuwajuczy sebe nedokatołykamy czy nedoschidnymy. Oczewydno, szczo ce – ciłkowytyj absurd. Treba prosto buty samym soboju, zbahaczuwatysia zi skarbnyć Schodu i Zachodu, todi żodni kompłeksy ne budut´ nas zwjazuwaty. Nawit´ perebuwajuczy u stani rozkołu, Schid i Zachid prodowżujut´ wzajemno zbahaczuwatysia swojimy duchownymy nadbanniamy. To czomu ż maje hreko-katołyk widczuwaty sebe menszowartisnym szczodo rymo-katołykiw czy szczodo prawosławnych? My ne majemo perebuwaty u stani postijnoho perelaku czerez te, szczo, zbahaczujuczyś duchownymy nadbanniamy chrystyjanśkoho Schodu, stajemo mensz katołyćkymy, a czerpajuczy z bahatstw duchownoji skarbnyci chrystyjanśkoho Zachodu – mensz schidnymy. My ne je ani ekumenicznoju prymankoju, ani mistkom miż Schodom i Zachodom, po jakomu kożen maje prawo toptatysia, jak jomu zamanet´sia. Możływo, ce zwuczyt´ trochy banalno, ałe same ce je istynoju, szczo my, hreko-katołyky, najpersze pokłykani buty tym, kym my wże je: wzircem chrystyjanśkoji jednosti. Chocz treba zauważyty, szczo ce stosujet´sia ne tilky hreko-katołykiw, a j kożnoji okremo wziatoji chrystyjanśkoji duszi: Boh chocze, szczob kożen z nas buw soboju, tym, kym Win joho stworyw. Je wsi pidstawy stwerdżuwaty, szczo i Wsełenśkij Cerkwi my potribni same takymy, jakymy je, i szczo wona ce dobre rozumije. Zwyczajno, w istoriji buły namahannia Rymśkoji kuriji łatynizuwaty naszu Cerkwu, jaki można pojasnyty tym, szczo pewni kurialni rymśki czynownyky ne zawżdy do kincia uswidomluwały ce Boże pryznaczennia. Na żal, biurokratija i w Cerkwi je biurokratijeju. Wona zawżdy prahne do odnomanitnosti, sirosti, zwycznosti – jij tak łehsze funkcionuwaty. Biurokratija bojit´sia realnoho, żywoho poduwu Ducha Bożoho, adże wona prahne use zatysnuty u swoji mechaniczni ramky. Ałe treba nahołosyty: ne papy, a same kurialni czynownyky prahnuły takoji unifikaciji, adże unifikowanym orhanizmom łehsze keruwaty. I nawpaky – usi nastupnyky Petra zawżdy zakłykały naszu Cerkwu zberihaty swoje pytome obłyczczia. Zbereżennia naszoji pytomosti je ważływoju misijeju UHKC, jaka zaswidczuje, szczo jednosti możływo dosiahty ne tilky na słowach. I ce, naprawdu, jedyna możływa i doskonała model jednosti, jaku, powtoriuju, prawosławni prahnut´ zasudyty jak unijatyzm, chocz za stilky stolit´ nichto z nych ne zaproponuwaw inszoji, kraszczoji modeli. Perefrazowujuczy widomu frazu pro demokratiju, można skazaty: unija ne je najkraszczym sposobom dosiahnennia chrystyjanśkoji jednosti, ałe kraszczoho nema.
Do toho ż, jak baczymo, model uniji znowu sebe wyprawdała, i neszczodawno Wsełenśka Cerkwa otrymała nowych “unijatiw” w Anhliji – kołysznich anhlikan, jaki bażajut´ żyty w jednosti Wsełenśkoji Katołyćkoji Spilnoty, u pownomu sopryczasti Cerkwy. Jichnij lider Kit Ńjuton skazaw: “Pisla Druhoho Watykanśkoho Soboru my powiryły, szczo jednist´ możływa, i my prosto jszły do tijeji jednosti”. Otoż cia model ne łysze wyhladaje dobroju, a j funkcionuje tak samo efektywno w suczasnych umowach. Zwyczajno, szcze ne wsia Cerkwa Anhliji pryjednałaś, a łysze jakaś jiji czastyna, ałe sposterihajemo czudowu dynamiku: szczomisiacia kilka desiatkiw jichnich spilnot wchodiat´ do łona Katołyćkoji Cerkwy. Same żyttia pokazuje realnist´ unijnoji modeli jednosti. Pisla cioho zasudżuwaty uniju jak model cerkownoji jednosti może chiba szczo toj, chto cijeji jednosti bażaje łysze na słowach, a ne w realnosti.
My, hreko-katołyky, jak uże buło skazano, je tijeju żywoju i realnoju modellu jednosti Cerkwy. My – jedyni zi Wsełenśkoju Cerkwoju, my stojimo z usim katołyćkym switom pry odnomu Prestoli i spożywajemo jedyni Tiło i Krow Chrystowi. I tak trywaje wże ne odne stolittia. Swoju wirnist´ chrystyjanśkij jednosti my jak chrystyjanśkyj kołektywitet zaswidczyły krowju czysłennych muczenykiw. Tomu można stwerdżuwaty, szczo my i je tijeju modellu, jaka projszła wyprobuwannia stolittiamy, nawit´ tysiaczolittiam. Zwyczajno, w naszij istoriji buły ne tilky uspichy, a j newdaczi, ałe zahałom samé nasze isnuwannia je dokazom efektywnosti cijeji modeli jednosti.
My pryjniały Chreszczennia w epochu chrystyjanśkoji jednosti, ałe z cijeji jednosti nas postijno starałysia wypchaty. Faktyczno my buły wtiahneni w rozkolnyćki zmahannia miż dwoma chrystyjanśkymy stołyciamy bez naszoji zhody na ce. Tomu pewnyj czas nasza Cerkwa zberihała swojeridnyj status quo u supereczci miż Konstantynopołem i Rymom, jaki szcze w czasy pered rozkołom piszły kożen swojim szlachom rozwytku. Koły rozkoł staw dijsnistiu żyttia Cerkwy i wytworyłyś dwa chrystyjanśki swity – katołyćkyj i prawosławnyj, Prawosławna Cerkwa poczała funkcionuwaty uże w pownij zhodi z modellu derżawnoho cezaropapizmu. Cia model prodowżyła swoje isnuwannia nawit´ pid czużowirnoju władoju musulmanśkoji Osmanśkoji imperiji. A Katołyćka Cerkwa stworyła własnu model, jaka je ponad derżawnistiu, tomu wona tak dobre zberehłasia.
U ciomu perebihu istorycznych podij, w czasy pohłybłennia worożneczi j rozkoliw, UHKC zumiła zberehty model perwisnoji jednosti, a 1596 roku widnowyła jiji łyk, jak na starowynnij ikoni, i znowu wona siaje i formuje pownocinnych chrystyjan, osib iz szyrokym kruhozorom, dobrych hromadian.
Dobrym prykładom funkcionuwannia cijeji modeli je Hałyczyna, kordonamy jakoji można okresłyty pozytywni naslidky toho wpływu, szczo joho mała Hreko-Katołyćka Cerkwa na swojich wirnych jak chrystyjan i hromadian. Treba zauważyty, szczo UHKC funkcionuwała w Hałyczyni, ne osobływo spryjajuczy nacionalno-patriotycznym rucham i ne otrymujuczy wid nych jakychoś osobływych preferencij. Szczo bilsze, nawit´ wełykyj mytropołyt Andrej Szeptyćkyj maw neprosti stosunky z tymy ruchamy, jaki todi samoorhanizowuwałysia. I ce szcze odyn dokaz toho, szczo Hreko-Katołyćka Cerkwa zawżdy wychowuje swidomych ta wilnych ludej, szczo wona ne bojit´sia daty napimnennia krajnim liwym, koły ti roblat´ durnyci, i krajnim prawym, koły ti wychodiat´ za meżi rozumnoho. Nasza Cerkwa nikoły ne buła czyjimoś instrumentom, a zawżdy buła łysze swidkom Bożoji prawdy. Wona buła sowistiu suspilstwa, wychowuwała, formuwała, buduwała narod i naciju. Z ohladu na ti istoryczni podiji, smiło można stwerdżuwaty, szczo jakby ne buło Hreko-Katołyćkoji Cerkwy, to ne buło b Hałyczyny, a ne buło b Hałyczyny – ne buło b i toji Ukrajiny, jaku my majemo. Bo baczymo, szczo widbuwajet´sia u susidnich derżawach – Biłorusi ta Rosiji, de majże nema hreko-katołykiw.
My, ukrajinśki hreko-katołyky, z mołokom materi wsmoktujemo ideju cerkownoji jednosti. Wona je naszym swojeridnym kulturnym i mentalnym kodom. Jiji Boh zakław u nasze serce. Ałe my musymo perepustyty jiji czerez swoju swidomist´, pereosmysłyty, konkretyzuwaty ciu wnutriszniu pewnist´ swoji identycznosti. I koły my sami budemo pewni swoho pokłykannia, to cym zaswidczymo dla Zachodu, dla Wsełenśkoji Cerkwy, dla prawosławnych potrebu jednosti. Inaksze nam dowedet´sia widpowidaty pered Bohom, szczo ne wykonuwały toho, szczo Win na nas pokław.
Ekumenicznyj diałoh iz prawosławjam w Ukrajini bude uspisznym tilky todi, koły my zrozumijemo swoju unikalnist´, swoju misiju dla wsijeji Chrystowoji Cerkwy. Bez cioho proces ekumenizmu bude widbuwatysia tak, jak win i widbuwajet´sia, – kwoło i powilno. Same my, hreko-katołyky, powynni uswidomyty swoju widpowidalnist´ pered Bohom za cej diałoh i za joho uspich.
U realnij ukrajinśkij sytuaciji same na nas łeżyt´ widpowidalnist´ za realnyj uspich ekumenicznoho diałohu, realne widnajdennia chrystyjanśkoji jednosti. Ukrajinśki rymo-katołyky ta prawosławni, osiahnuwszy siakyj-takyj riweń wzajemnoji tołerantnosti, schylni zaspokojuwatyś na dosiahnutomu rezultati. Ałe nasz hreko-katołyćkyj kulturno-mentalnyj kod ne dast´ nam zaspokojityś u sytuaciji, koły braty-chrystyjany ne możut´ razom prynosyty Nebesnomu Otcewi Chrystowu Jewcharystijnu Żertwu. Sam cej nasz kod, szczo joho ne znyszczyły zowniszni czynnyky, ałe jakoho my możemo sami znyszczyty swojim kompłeksom menszowartosti czy bajdużistiu, sztowchatyme nas i dali do poszuku proektiw u styli proektiw “Rutśkyj – Mohyła” czy podibnych do proektu mytropołyta Andreja Szeptyćkoho. Nasza Cerkwa, widrodywszy uswidomłennia własnoji identycznosti, pokłykana staty orijentyrom realnych, a ne iluzornych poszukiw chrystyjanśkoji jednosti – swidczenniam toho, szczo nastały czasy odnoho stada i odnoho Pastyria.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz